Giải quyết tranh chấp lao động bằng phương thức trọng tài lao động

Nội dung của thỏa thuận trọng tài có thể là đưa vụ tranh chấp ra trọng tài giải quyết, vấn đề lựa chọn trọng tài viên, quy tắc trọng tài được áp dụng..Với trọng tài lao động tự nguyện, pháp luật về cơ bản chỉ điều chỉnh ở hai vấn đề: thỏa thuận trọng tài và thi hành phán quyết trọng tài.

.

Các vấn đề khác liên quan đến quá trình trọng tài do các bên tranh chấp tự định đoạt. Vì thế, về nguyên tắc các bên phải tôn trọng và thi hành phán quyết của trọng tài một cách “vô điều kiện”. Trọng tài lao động bắt buộc được ghi nhận ở một số quốc gia trong các trường hợp đặc biệt như tranh chấp lao động gắn liền với đình công hoặc giản công, tranh chấp lao động gây ảnh hưởng xấu tới lợi ích quốc gia, trong trường hợp khẩn cấp hay tranh chấp diễn ra ở các xí nghiệp công cộng.

Ở hình thức trọng tài này, việc đưa vụ tranh chấp ra trọng tài lao động giải quyết là bắt buộc theo sự chỉ định của cơ quan nhà nước có thẩm quyền trên cơ sở quy định của pháp luật (trọng tài bắt buộc triệt để); hoặc theo yêu cầu của một trong các bên tranh chấp như một thủ tục các bên phải tiến hành trước khi yêu cầu giải quyết tranh chấp bằng thủ tục khác (trọng tài bắt buộc hạn chế).

Nếu trọng tài được xác lập theo quyết định của cơ quan nhà nước có thẩm quyền thì thông thường trong hệ thống luật thực định cũng đã dự liệu trước tổ chức trọng tài sẽ được lựa chọn phù hợp với trường hợp tranh chấp cụ thể.

– Phán quyết trọng tài có tính chất chung thẩm

Như đã phân tích, trọng tài lao động chỉ tiến hành giải quyết một lần đối với các tranh chấp lao động và phán quyết của trọng tài là chung thẩm, có hiệu lực thi hành, không bị kháng cáo, kháng nghị. Điều đó có nghĩa rằng, phán quyết của trọng tài sẽ kết thúc quá trình giải quyết vụ tranh chấp giữa các bên.

3. Lợi ích của trọng tài giải quyết tranh chấp lao động

Đảm bảo tối đa các quyền tự định đoạt của các bên tranh chấp

Lựa chọn phương thức trọng tài trong giải quyết tranh chấp lao động có ý nghĩa quan trọng, góp phần làm cho tranh chấp lao động được giải quyết nhanh chóng, ổn thoả, đảm bảo nguyên tắc khách quan mà vẫn giữ được cho các bên những lợi ích nhất định.

Phương thức này được ưa chuộng vì nó thực sự tạo cho các bên tranh chấp thế chủ động trong quá trình giải quyết tranh chấp lao động. Các nội dung như người tiến hành trọng tài, thời gian, địa điểm… đều thuộc quyền kiểm soát triệt để của các bên tranh chấp. Từ đó tạo cơ hội cho chính các bên tranh chấp có thể đạt được lợi ích tối đa từ quá trình giải quyết tranh chấp lao động bằng trọng tài                                                         

Là một thủ tục hết sức mềm dẻo và linh hoạt, đơn giản, thuận tiện cho các bên tranh chấp

Trong khi tòa án bị ràng buộc bởi các quy tắc tố tụng nghiêm ngặt, phải tuân thủ các yêu cầu nhiều khi mang tính nghi thức, luật áp dụng được coi là bất di bất dịch thì sự gọn nhẹ trong cơ cấu tổ chức của Hội đồng trọng tài sẽ là điều kiện để thực hiện sự đơn giản, linh hoạt về thủ tục, sự giảm thiểu về thời gian, kinh phí cho các bên. Do vậy, có thể thấy, trọng tài lao động là một phương thức giải quyết tranh chấp nhanh, gọn, thủ tục cực kỳ linh hoạt, cách giải quyết mang tính “đàm phán” cao nhưng vẫn rất trung thực, nghiêm túc.
Về trọng tài viên, không như thẩm phán sẽ phải do Tòa án phân công xét xử, đối với thủ tục trọng tài, các bên có quyền ngang nhau trong việc lựa chọn trọng tài viên cho bên mình tại phiên họp giải quyết tranh chấp. Các bên có quyền lựa chọn trọng tài viên giải quyết tranh chấp nên có thể lựa chọn được những chuyên gia có chuyên môn và kinh nghiệm thực tế.

 Đảm bảo yếu tố bảo mật

Trong tố tụng trọng tài, mọi tình tiết và kết quả không được công bố nếu không có sự chấp thuận của các bên. Xuất phát từ nhu cầu phải bảo vệ bí mật nghề nghiệp, kinh doanh mà pháp luật không buộc các phiên họp xét xử trọng tài phải công khai. Quyết định của trọng tài cũng sẽ được giữ bí mật, không công khai nếu
các bên không có yêu cầu. Nguyên tắc này hoàn toàn khác với nguyên tắc xét xử công khai của tòa án. Việc đảm bảo nguyên tắc này làm cho phương thức trọng tài mặc dù có sự tham gia của bên thứ ba trong quá trình giải quyết tranh chấp, song yếu tố bảo mật vẫn được đảm bảo.

4. Quy trình giải quyết tranh chấp lao động bằng phương thức trọng tài

Bước 1: Thụ lý vụ việc tranh chấp

Trọng tài lao động không phải là thủ tục mang tính bắt buộc mà dựa trên cơ sở thỏa thuận tự nguyện của các bên tranh chấp. Trên cơ sở đồng thuận, các bên tranh chấp gửi yêu cầu giải quyết tranh chấp đến Hội đồng trọng tài. Thư ký Hội đồng trọng tài là người tiếp nhận đơn và tiến hành các thủ tục cần thiết cho việc thụ lý đơn yêu cầu.

Các thủ tục cần thiết cho việc thụ lý đơn yêu cầu phải tiến hành bao gồm:

+ Xác định tranh chấp được yêu cầu giải quyết có thuộc thẩm quyền giải quyết của Hội đồng trọng tài lao động hay không?

+ Xác định có phải các bên đều đồng thuận yêu cầu Hội đồng trọng tài giải quyết tranh chấp hay không hay chỉ là yêu cầu của một bên tranh chấp?

+ Nội dung đơn đáp ứng đầy đủ các yêu cầu luật định hay chưa?

+ Đề nghị các bên tranh chấp cung cấp các chứng cứ, tài liệu xác thực liên quan tới vụ tranh chấp;

+ Trình Chủ tịch Hội đồng trọng tài duyệt thụ lý;

+ Vào sổ thụ lý sau khi Chủ tịch Hội đồng trọng tài đã duyệt thụ lý.

Bước 2: Chuẩn bị giải quyết tranh chấp lao động

Để trọng tài lao động đạt kết quả cao, công tác chuẩn bị giải quyết tranh chấp cần được thực hiện kỹ lưỡng, cẩn thận. Chuẩn bị giải quyết tranh chấp lao động là quá trình Hội đồng trọng tài lao động tiến hành những công việc cần thiết để tiến tới ra quyết định về việc giải quyết tranh chấp đối với vụ tranh chấp mà Hội đồng trọng tài đã thụ lý.Trong thời hạn 07 ngày làm việc kể từ ngày nhận được yêu cầu giải quyết tranh chấp, Hội đồng trọng tài ra quyết định thành lập Ban trọng tài lao động để giải quyết vụ tranh chấp.

Đối với Ban trọng tài, ngay sau khi nhận được Quyết định thành lập Ban trọng tài, cần nhanh chóng nghiên cứu hồ sơ, tìm hiểu vụ việc, yêu cầu thu thập thêm tài liệu, chứng cứ và tiếp xúc với các bên tranh chấp (nếu thấy cần thiết), dự kiến ban đầu phương án giải quyết tranh chấp. Ngoài ra, các công việc khác như chuẩn bị địa điểm tiến hành phiên họp Ban trọng tài cũng phải được thực hiện chu đáo để đảm bảo phiên họp được diễn ra theo đúng thời gian và đạt hiệu quả.

Bước 3: Tổ chức phiên họp Ban trọng tài giải quyết vụ tranh chấp

Phiên họp Ban trọng tài giải quyết vụ tranh chấp thường được tiến hành theo trình tự, thủ tục với các hoạt động cụ thể sau:

+ Khai mạc phiên họp

Trưởng Ban trọng tài giữ vai trò chủ trì phiên họp tuyên bố lý do, giới thiệu các thành viên Ban trọng tài tham gia giải quyết vụ tranh chấp, giới thiệu những người tham gia phiên họp, nói rõ vị trí, vai trò của Ban trọng tài, các bên tranh chấp, người làm chứng… và hướng dẫn những phần việc cụ thể phải tiến hành.

Nếu Ban trọng tài lao động chỉ gồm 01 trọng tài viên lao động thì trọng tài viên sẽ đảm nhận vai trò và tiến hành các hoạt động này.

+ Tiến hành phiên họp

Phiên họp xử trọng tài có thể diễn ra theo tuần tự sau:

Trước hết, tuần tự các bên tranh chấp trình bày và gọi nhân chứng của mình (nếu có) để thẩm tra chung và thẩm tra chéo. Trong giai đoạn này, Ban trọng tài có thể đặt những câu hỏi cho các bên tranh chấp và nhân chứng nếu thấy cần thiết.

Các bên tranh chấp cũng có quyền đệ trình thêm chứng cứ, phản hồi lại những gì bên kia đưa ra.Tiếp theo, Trưởng Ban trọng tài cho ngừng phiên họp để Ban trọng tài thảo luận và thông qua quyết định giải quyết tranh chấp. Các thành viên Ban trọng tài đều có quyền thảo luận và biểu quyết thông qua quyết định này bằng hình thức bỏ phiếu kín. Quyết định giải quyết tranh chấp của Ban trọng tài phải được đa số thành viên Ban trọng tài đồng ý.

Bước 4: Ban hành Quyết định về việc giải quyết vụ tranh chấp

Ban trọng tài lao động cần phải tổ chức phiên họp và kết thúc việc giải quyết tranh chấp trong thời gian luật định. Cụ thể, trong thời hạn 30 ngày kể từ ngày được thành lập, Ban trọng tài lao động phải ra quyết định về việc giải quyết tranh chấp và gửi cho các bên tranh chấp.